به تازگی شرکت مشاوره مدیریت ایلیا گزارشی را منتشر کرده است که در آن به بازتعریف هیئت‌مدیره، انتظارات، نقش‌ها و وظایف آن پرداخته است.
به گزارش اچ آر مدیا، این گزارش مشتمل بر چند بخش است که به تفکیک ماهیت درونی هیئت‌مدیره، انتظارات، نقش‌ها و وظایف هیئت مدیره، سازکار و ابزارهای هیئت‌مدیره را مورد بررسی قرار داده است.
براساس این گزارش، هیئت‌مدیره در عمل گروهی از افراد حامی مدیرعامل است. هیئت‌مدیره راهبری می‌کند، مسئول مستقیم تدوین استراتژی‌های سازمان و پیاده‌سازی آن است، مدیرعامل را انتخاب می‌کند، مسئول مستقیم مراقبت از سلامت مالی، عملیاتی و تداوم عملکرد بقای سازمان در طولانی مدت است. همچنین تعیین هدف غایی سازمان، از وظایف آن محسوب می‌شود.
با این بازتعریف است که ویژگی‌های کلیدی یک عضو هیئت‌مدیره، تعداد و تنوع اعضای هیئت مدیره، مفهوم اعضای موظف، مستقل و غیرموظف، وظایف کلیدی هیئت‌مدیره، انتظارات از نقش رییس هیئت‌مدیره و… در این گزارش عنوان شده است.
چرا به بازتعریف هیئت مدیره نیاز داریم؟
عماد قائنی، مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت ایلیا طی گفتگویی درباره ایده تدوین این گزارش گفت: «اگرچه داده‌های آماری در زمینه جایگاه هیئت مدیره در ایران وجود ندارد اما تعامل با شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف سبب شد تا به ضرورت تدوین این گزارش پی ببریم.»
او افزود: «فرصت بهتر شدن موضوعی است که مورد توجه همه قرار می‌گیرد، با این هدف گزارشی قابل اجرا در دسترس قرار گفت.»
در عین حال سارا مهربانی تدوینگر این گزارش عنوان کرد: «سال گذشته ایزویی بین‌المللی منتشر شد و در دسترس قرار گرفت. این گزارش در ایران هم در قالب دوره‌هایی تدریس شد اما لازم بود در ایران هم رفرنسی وجود داشته باشد. در این گزارش تلاش کردیم تا ابزاری را در اختیار اعضای هیئت مدیره قرار دهیم تا وظایف و نقش های خود را عملی کنند.»
در مقدمه این گزارش آمده است: «امروزه اهمیت نقش هیئت‌مدیره در موفقیت‌های سازمان‌ها بر کسی پوشیده نیست و صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند که آنچه همای سازمان‌ها را بر قله موفقیت نشانده و یا به دره شکست می‌کشاند، نوع عملکرد و میزان درستی و اثرگذاری عملکرد و تصمیمات هیئت مدیره است. سازمان‌ها با بیشترین میزان منابع مالی و مستعدترین سرمایه انسانی، در صورت عدم عملکرد اثربخش هیئت مدیره و تصمیم‌گیری‌های نادرست این نهاد، به سادگی به ورطه شکست و نابودی کشیده خواهد شد.»
سهامدار یا عضو هیئت‌مدیره؟
سارا مهربانی، رییس کمیته حاکمیت شرکتی، کمیسیون مسئولیت‌های اجتماعی و حاکمیت شرکتی بنگاه‌ها می‌گوید: «واقعیت این است که در چندوقت اخیر و پس از همه‌گیری کرونا نقش هیئت مدیره‌ها در شرکت‌های چه یک هولدینگ باشند و چه یک خیریه کوچک، پررنگ شده است.در این شرایط کسب‌وکارها نتوانستند به فعالیت ادامه دهند و اگر در نظر بگیریم که در بسیاری مواقع سهامداران همان هیئت‌مدیره هستند، نقش آنها در این شرایط پررنگ می‌شود. حالا در این شرایط دو حالت وجود دارد: اگر من ندانم چه کنم، اوضاع خراب‌تر می‌شود. ما نباید درحالی که چالش اقتصادی داریم، چالش دیگری را از سمت هیئت‌مدیره به سازمان وارد کنیم. حالت دوم این است که من نقش خود را بدانم و باعث موفقیت شرکت شوم.»
اما هیئت‌مدیره چطور می تواند نقش خود را بشناسد؟ در گزارش منتشر شده نخستین گام، شناسایی ویژگی‌های کلیدی یک عضو هیئت‌مدیره عنوان شده است. ویژگی‌های فردی، ویژگی‌های عمومی و مدیریتی و ویژگی‌های تخصصی مواردی است که این گزارش به آنها اشاره داشته است.
در عین حال وظایف کلیدی هیئت‌مدیره این‌طور تعریف شده است: تدوین چشم انداز و ارزش های سازمانی، هدایت استراتژیک و نظارت موثر، جانشین‌پروری، انتخاب و عزل، اطمینان از وجود کنترل‌های مناسب در سازمان و مکانیزم راهبری ریسک و انتظارات موجود در حوزه جلسات هیئت‌مدیره.
آموزش برای هیئت‌مدیره ها موضوعی جدی است
آموزش رکن اصلی شکل‌گیری یک هیئت‌مدیره است. عماد قائنی، مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت ایلیا درباره چالش‌های موجود در این زمینه می‌گوید: «درحالیکه در دیگر کشورها دانشگاه‌ها به تدریس مباحثی درباره این موضوع می پردازند و در دوره‌های متعدد شرکت می‌کنند؛ در ایران این امکان وجود ندارد. به نظر می‌رسد آموزش‌های لازم بایستی در حین خدمت صورت گیرد یا مدارس کسب و کار قدم‌هایی را در این زمینه بردارند.
مهربانی، تدوینگر گزارش هیئت مدیره نیز بر این نکته تاکید می‌کند که در ایران ارتقاء و پرورش هیئت مدیره فراموش شده است.»
او معتقد است که در ایران حاکمیت شرکتی جایگزین راهبری شده است و از همین رو هرکس براساس تخصص فردی خود حرکت می‌کند. همین باعث می‌شود تا ادبیات مشترکی در این حوزه وجود نداشته باشد.
از همین روست که این گزارش به تشریح ابزارهایی برای رفع نقصان‌های موجود پرداخته است.
تشریح جلسات کیفی هیئت مدیره، فسلفه وجودی کمیته‌های هیئت مدیره ، هیئت مدیره و تجهیز عضو جدید برای ایای نقش، جبران خدمات اعضای هیئت مدیره بخشی از این موارد هستند.
هیئت‌مدیره‌ها در ایفای نقش ضعیف‌اند
انتظارات، نقش‌ها یا وظایف؛ هیئت‌مدیره‌ها در کدام‌یک از این ابعاد دچار ضعف‌اند؟ مهربانی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «ما در ایفای نقش هیئت‌مدیره مشکل داریم. در بخش دولتی تکلیف مشخص‌تر است و بنابر شرایط حاکم دستورالعملی در دسترس اعضا قرار می‌گیرد.»
او ادامه می‌دهد: «اما چالش بخش خصوصی این است که دانش کافی وجود ندارد. در هردو صورت ما شاهد ایفای نقش هیئت مدیره نیستیم.چرا که هیئت‌مدیره در سطح کلان و استراتژیک نمی‌نشیند و عموما جایگاه اجرایی دارد.این اتفاق اغلب به این دلیل رخ می‌دهد که افراد از دل عملیات به عنوان عضو هیئت مدیره شده اند و قرارگیری در جایگاه استراتژیک برای آنها سخت است.»
او بار دیگر تاکید می‌کند که هیئت‌مدیره باید قائل به آموزش باشد: «افراد عضو هیئت‌مدیره به دنیا نمی‌آیند و نیاز به آموزش مستمر دارند. جامعه ما روز به روز درحال تغییر است.لاجرم باعث شده تا بیزینس‌های ما نیز ساعت به ساعت و دقیقه به دقیقه درحال تغییر باشند. پس من به عنوان عضو یک هیئت مدیره اگر می‌خواهم از این فضا جدا نباشم باید آموزش ببینم. بنابر این به‌نظر می‌رسد ایزویی که منتشر شده چتر خوبی است که همگان می‌توانند زیر آن قرار بگیرند.»
گفتنی است این گزارش با همکاری روزنامه دنیای اقتصاد تدوین شده است.
دانلود گزارش
متن کامل گزارش شرکت ایلیا را از لینک زیر دریافت کنید:
