برخی از قوانین کار به گونه‌ای تدوین شده‌اند که اقشاری که در حین اشتغال به کار متضرر می‌شوند، بتوانند ضرر خود را جبران کنند. یکی از این قوانین، قانون بیمه بیکاری و مقرری است که به افراد بیکار داده می‌شود. این افراد معمولا کار خود را به صورت غیر ارادی از دست داده‌اند و یا تحت تاثیر بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله بیکار شده‌اند.

علاوه بر این، مشکلات اقتصادی نیز باعث تعدیل نیروها در شرکت‌ها می‌شوند و همین موضوع باعث شده که بسیاری منبع درآمد خود را از دست بدهند و نتوانند از پس مخارج زندگی خود بربیایند. در این مواقع، آگاهی از نحوه استفاده از بیمه بیکاری و دریافت مقرری آن، بسیار کمک‌کننده خواهد بود. اما برخی با مشکلی به نام تاثیر دریافت بیمه بیکاری بر بازنشستگی مواجه هستند و دوست دارند از عواقب بیمه بیکاری باخبر شوند.

بیمه بیکاری چیست؟

همان‌طور که در مقاله بیمه بیکاری چیست اعلام کردیم، در قانون بیمه و قانون کار وزارت کار، شخص بیکار کسی است که به صورت ناخواسته و بدون اراده از کار خود بیکار شده باشد و در حال حاضر آماده‌ی کار باشد. قانون بیمه می‌گوید که، اگر فرد به دلیل موارد مختلف مانند بلایای طبیعی از کار خود بیکار شده باشد به عنوان بیکار موقت شناخته می‌شود و این شخص مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شود.

بنابراین، اگر در این دسته قرار می‌گیرید و در حال حاضر بیکار شده‌اید، می‌توانید برای دریافت مقرری بیمه بیکاری اقدام کنید. اما صرف اقدام کردن شما نمی‌تواند ثابت کند که شما بیکار موقت هستید و مسئولیت بررسی این موضوع بر عهده نمایندگان اداره کار و سازمان تامین اجتماعی است.

قوانین بیمه بیکاری

برای اینکه با این قانون بیشتر آشنا شوید و همچنین به این پی ببرید که آیا بیمه بیکاری در بازنشستگی اثر دارد یا خیر، در ادامه برخی از مهم‌ترین قوانین و تبصره‌های این قانون را نام خواهیم برد. قوانینی که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم از وب‌سایت رسمی مجلس برداشته شده‌اند:

کلیه مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار هستند مشمول مقررات این قانون می‌باشند.

‌تبصره: گروه‌های زیر از شمول مقررات این قانون مستثنا هستند:

۱- بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی.

۲- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری.

۳- اتباع خارجی.

بیکار از نظر این قانون بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد.

‌تبصره ۱: بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تأیید شورای عالی کار بیکار موقت‌شناخته شوند نیز مشمول مقررات این قانون خواهند بود.

‌تبصره ۲: بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و… بیکار می‌شوند با معرفی واحد کار و ‌امور اجتماعی محل از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد.

بیمه بیکاری به عنوان یکی از حمایت‌های تأمین اجتماعی است و سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه مقرر، به‌ بیمه‌شدگانی که طبق مقررات این قانون بیکار می‌شوند مقرری بیمه بیکاری پرداخت نماید.

بیمه شده بیکار با معرفی کتبی واحد کار و امور اجتماعی محل از مزایای این قانون منتفع خواهد شد.

‌تبصره: بیکاران مشمول این قانون کلیه حقوق و مزایا و خسارات مربوطه (‌موضوع قانون کار) را دریافت خواهند کرد.

حق بیمه بیکاری به میزان (۳%) مزد بیمه شده می‌باشد که کلاً توسط کارفرما تأمین و پرداخت خواهد شد.

‌تبصره: مزد بیمه شده و نحوه تشخیص تعیین حق بیمه بیکاری، چگونگی وصول آن، تکلیف بیمه شده و کارفرما و همچنین نحوه رسیدگی به اعتراض، تخلفات و سایر مقررات مربوطه در این مورد بر اساس ضوابطی است که برای حق بیمه سایر حمایت‌های تأمین اجتماعی در قانون و مقررات تأمین اجتماعی پیش‌بینی شده است.

بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را خواهند داشت:

‌الف: بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل (۶) ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره (۲) ماده (۲) این قانون از شمول این بند مستثنا می‌باشد.

ب: بیمه شده مکلف است ظرف (۳۰) روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد. مراجعه پس از سی روز با عذر موجه و با تشخیص هیأت حل اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود.

ج: بیمه شده بیکار مکلف است در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی و یا سایر ‌واحدهای ذیربط با تأیید وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می‌شود شرکت نموده و هر دو ماه یک بار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین‌اجتماعی تسلیم نماید.

‌تبصره ۱: کارگرانی که در زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری به شغل یا مشاغلی گمارده می‌شوند که میزان حقوق و مزایای آن از مقرری بیمه بیکاری‌متعلقه کمتر باشد مابه‌التفاوت دریافتی بیمه شده از حساب صندوق بیمه بیکاری پرداخت خواهد شد.

‌تبصره ۲: مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه، بیمه شده از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب خواهد‌شد.

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری و میزان آن به شرح زیر است:

‌الف – جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری اعم از دوره اجرای آزمایشی و یا دائمی آن برای مجردین حداکثر(۳۶) ماه و برای متأهلین یا متکلفین حداکثر (۵۰) ماه بر اساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه و به شرح جدول ذیل می‌باشد:

‌تبصره ۱: افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می‌باشند مادامی که مشغول به کار نشده‌اند می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.

ب: میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل (۵۵%) متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده می‌باشد. به مقرری افراد متأهل یا‌ متکفل، تا حداکثر (۴) نفر از افراد تحت تکفل به ازاء هر یک از آنها به میزان (۱۰%) حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کمتر و از (۸۰%) متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.

ج: مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است.

‌تبصره ۱: متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه شده بیکار به منظور محاسبه مقرری بیمه بیکاری عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه شده که به‌مأخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین (۹۰) روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر روزهای کار، و در مورد بیمه شدگانی که کارمزد دریافت می‌کنند، ‌آخرین مزد عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه شده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین (۹۰) روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر (۹۰) در‌صورتی که بیمه شده کارمزد، ظرف (۳) ماه مذکور مدتی از غرامت دستمزد استفاده نموده باشد متوسط مزدی که مبنای محاسبه غرامت دستمزد قرار‌گرفته به منزله دستمزد ایام بیکاری تلقی و در محاسبه منظور خواهد شد.

‌تبصره ۲: افراد تحت موضوع این ماده عبارت‌اند از:

۱- همسر (‌زن یا شوهر)

۲- فرزندان اناث مادام که ازدواج ننموده و فاقد حرفه و شغل باشند.

۳- فرزندان ذکور که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین‌اجتماعی، ازکارافتاده کلی باشند.

۴- پدر و مادر که سن پدر از (۶۰) سال متجاوز باشد و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی ازکارافتاده کلی باشند و در هر حال معاش آنان منحصراً توسط بیمه شده تأمین گردد.

۵- خواهر و برادر تحت تکفل در صورت داشتن شرایط مربوط به فرزندان اناث و ذکور، مذکور در بندهای (۲) و (۳) این تبصره.

‌تبصره ۳: دریافت مقرری بیمه بیکاری مانع از دریافت مستمری جزئی نمی‌گردد.

‌تبصره ۴: در صورت بیکاری زوجین فقط یکی از آنان (‌زن یا شوهر) محق به استفاده از افزایش مقرری به ازاء هر یک از فرزندان خواهد بود.

‌تبصره ۵: بیمه شده بیکار و افراد تحت تکفل، در مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری از خدمات درمانی موضوع بندهای “‌الف” و “ب” ماده (۳)‌قانون تأمین اجتماعی استفاده خواهند کرد.

‌تبصره ۶: مقرری بیمه بیکاری مانند سایر مستمری‌های تأمین اجتماعی از پرداخت هر گونه مالیات معاف خواهد بود.

در موارد زیر مقرری بیمه بیکاری قطع خواهد شد.

‌الف: زمانی که بیمه شده مجدداً اشتغال به کار یابد.

ب: بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی و سایر واحدهای ذیربط از طریق وزارت کار و امور اجتماعی، بیمه‌شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری نماید.

ج: بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری ورزد.

‌د: بیمه شده بیکار ضمن دریافت مقرری بیمه بیکاری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا ازکارافتادگی کلی شود.

ه: بیمه شده به نحوی از انحاء با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده گردد.

‌تبصره ۱: در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری محرز شود که بیکاری بیمه شده، ناشی از میل و اراده او بوده است کارگر موظف به‌استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود. مشمولین بند ( ه) این ماده نیز مکلف به بازپرداخت مقرری بیمه بیکاری دریافتی، به‌سازمان مذکور می‌باشند.

‌تبصره ۲: چنانچه بیمه شده بیکار اشتغال مجدد خود را مکتوم داشته و مقرری بیمه بیکاری را دریافت کرده باشد، ملزم به بازپرداخت مقرری‌دریافتی از تاریخ اشتغال خواهد بود.

‌تبصره ۳: دریافت کمک‌هزینه حین کارآموزی مانع استفاده از مقرری بیمه بیکاری نخواهد بود.

کارفرمایان موظف‌اند با هماهنگی شوراهای اسلامی و یا نمایندگان کارگران، فهرست محل‌های خالی شغل را که ایجاد می‌شوند به مراکز‌ خدمات اشتغال محل اعلام نمایند.‌محلهای شغلی مذکور (‌به استثنای رده‌های شغلی کارشناسی به بالا) منحصراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با‌ معرفی بیکاران تأمین می‌گردد.

‌تبصره ۱: دولت مکلف است همه‌ساله از طریق سیستم بانکی و منابع اعتباری سازمان تأمین اجتماعی و با استفاده از اعتبارات قرض‌الحسنه، ‌طرح‌های اشتغال‌زای مشخصی را جهت اشتغال به کار بیکاران مشمول این قانون در بودجه سالانه کشور پیش‌بینی و رأساً یا از طریق شرکت‌های تعاونی و‌ یا خصوصی و با نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به مورد اجراء گذارد.

‌تبصره ۲: بیکاران مشمول این قانون در اخذ پروانه‌های کسب و کار و موافقت اصولی و تأسیس واحدهای اقتصادی از وزارتخانه‌های صنعتی،‌ کشاورزی و خدماتی با معرفی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.

‌تبصره ۳: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است همزمان با اجرای قانون بیمه بیکاری، آموزش مهارت‌های مورد ‌نیاز بازار کار و نیز بازآموزی و تجدید مهارت کارگران تحت پوشش بیمه بیکاری موضوع بند “ج” ماده (۷) این قانون را در مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و ‌یا مراکز آموزش جوار کارخانجات فراهم نماید.

هزینه‌های مربوط از محل اعتبارات حساب صندوق بیمه بیکاری مطابق آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد‌ سازمان‌های آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب وزرای کار و امور اجتماعی، و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید قابل پرداخت است.

‌تبصره ۴: نهضت سوادآموزی موظف است با همکاری کارفرمایان و وزارتخانه‌های ذیربط نسبت به تشکیل کلاس‌های سوادآموزی برای بیسوادان مشمول این قانون اقدام نماید.

سازمان تأمین اجتماعی مکلف است حساب‌های درآمد حق بیمه بیکاری و پرداخت مقرری بیمه بیکاری موضوع این قانون را جداگانه نگهداری و در صورت‌های مالی خود منعکس نماید و گزارش عملکرد مالی خود را هر سال یک بار به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر‌ کار و امور اجتماعی و شورای اقتصاد ارائه نماید.

وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی مجری این قانون خواهند بود.

سازمان تأمین اجتماعی مکلف است هزینه‌های موضوع این قانون را منحصراً از محل درآمدهای ناشی از آن تأمین نماید. ‌هزینه‌های اداری و پرسنلی هر دو دستگاه مجری قانون به طوری که از (۱۰%) میزان مقرری پرداختی به بیمه شدگان تجاوز ننماید با تأیید وزیر بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی و وزیر کار و امور اجتماعی تعیین و تخصیص داده می‌شود.

زمان اجرای این قانون از زمان اتمام قانون آزمایشی بیمه بیکاری (۱۳۵۹.۵.۶) لازم‌الاجرا است.

آیین‌نامه اجرایی این قانون ظرف یک ماه توسط وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران‌ خواهد رسید. ‌قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و بیست و یک تبصره در جلسه علنی روز دوشنبه مورخ بیست و ششم شهریور ماه یک هزار و سیصد و شصت و نه‌مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۹.۷.۱۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

تاثیر دریافت بیمه بیکاری در حقوق بازنشستگی

همان‌طور که در ماده ۶، تبصره دو مشاهده کردید، مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه، بیمه شده از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب خواهد ‌شد، اما اگر این سابقه در ۲ سال آخر پیش از بازنشستگی باشد می‌تواند در میزان مستمری بازنشسته تاثیرگذار باشد.

از آنجایی که میزان حقوق بازنشستگیِ افراد بر اساس دو سال آخر اشتغال محاسبه می‌شود و این امکان وجود دارد که عدد بیمه بیکاری کمتر از حقوق دوران اشتغال باشد، بنابراین دریافت بیمه بیکاری روی حقوق و دستمزد بازنشستگی تایر منفی خواهد گذاشت و ممکن است رقم آن کم شود. از این رو، بهتر است برای بیمه بیکاری در دو سال پایان خدمت، اقدام نکنید.

علاوه بر این در ماده ۷، بند الف، تبصره یک نیز به این اشاره شده که افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می‌باشند مادامی که مشغول به کار نشده‌اند می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.

چگونگی محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی

مبنای محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی درست مانند محاسبه این عدد در دوران کارمندی است. بنابراین:

• میزان مقرری بیمه بیکاری ۵۵ درصد متوسط حقوق و دستمزد بیمه شده است.
• این رقم، برای افراد تحت تکفل به ازای هر فرد ۱۰ درصد و حداکثر برای ۴ فرد قابل افزایش است.
• میزان مقرری بیمه بیکاری نباید از حداقل حقوق قانون کار کمتر باشد.
• مقرری بیمه بیکاری نباید از ۸۰ درصد حقوق بیمه شده بیشتر باشد.

چند بار می‌توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟

استفاده از بیمه بیکاری هیچ‌گونه محدودیتی ندارد. بنابراین، حداکثر مدت استفاده از بیمه بیکاری برای مجردان، ۳۶ ماه و برای متاهلین یا مکفلین، ۵۰ ماه است.