هیئتمدیره شرکت‌های بزرگ بیش از هر زمانی تحت نظارت و پاسخگویی هستند. آنها باید به سهامداران، کارکنان، اعضای جامعه و محیط به‌شدت سیاسی پاسخ دهند. بنابراین رهبری هیئتمدیره بیش از هر زمانی از اهمیت برخوردار است و به قول بانی هیل، مدیر بانک کالیفرنیا، «بسیاری از هیئت‌مدیره‌ها متوجه شده‌اند که این نقش چقدر تاثیرگذارتر شده است.»
بررسی بیش از 1000 هیئتمدیره شرکت‌های نشریه فورچون نشان می‌دهد که بسیاری از هیئت‌های مدیره فرآیندی مدبرانه و منظم برای انتخاب، ارزیابی، جبران خدمت و برکناری رؤسای خود ندارند و در نتیجه از رهبری ناکارآمد در سطح هیئت مدیره رنج می‌برند.
به منظور شناخت نقاط بهبود انتخاب رؤسای هیئتمدیره، نویسندگان این مقاله با 24 تن از رؤسای هیئتمدیره شرکت‌های بزرگ آمریکایی مصاحبه کردند و هشت سوال کلیدی را استخراج نمودند که باید قبل از شروع جستجوی رهبر هیئت مدیره پرسیده شود.
1. آیا شرکت همراستا با ویژگی‌هایی که برای رئیس هیئتمدیره جستجو می‌کند است؟
اعضای هیئتمدیره باید روی شرح شغل رئیس هیئتمدیره بحث کنند و در مورد نیازهای این نقش به توافق برسند. در جستجوی یک رئیس غیر اجرایی باید به دنبال فردی با ویژگی‌های زیر بود:
- ارتباط علمی، صادقانه، همکارانه و در عین حال مفعولی را با مدیر عامل حفظ کند.
- دارای تجربه استراتژیک مرتبط باشد تا بتواند شرکت را در جهت درست هدایت کند.
- شجاعت به چالش کشیدن مدیریت و هیئت مدیره را در زمان مقتضی داشته باشد و مدیران را تشویق نمایند.
2. مدیر عامل تا چه حد در فرایند انتخاب رئیس هیئتمدیره نقش داشته باشد؟
بدون شک مدیر عامل با رئیس جدید هیئتمدیره ارتباط کاری منظم خواهد داشت، بنابراین باید در شناسایی، مصاحبه، بررسی و انتخاب نامزدهای نهایی مشارکت داشته باشد. در واقع هر دوی آنها باید در انتخاب یکدیگر نقش داشته باشند.
3. آیا نقش‌های مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره شفاف است؟
عدم وضوح نقش رئیس هیئتمدیره می‌تواند منجر به شکاف بین هیئتمدیره و مدیرعامل شود. بایستی رئیس هیئتمدیره و مدیر عامل در مورد نقش‌های خود به توافق برسند و سپس در هیئتمدیره نیز مورد بحث قرار گیرد.
با استفاده از “ماتریس حق تصمیم‌گیری” می‌توان مسئولیت‌های کلیدی رئیس هیئتمدیره و مدیرعامل را روشن کرد. این ماتریس مشخص می‌کند چه کسی پاسخگوی تصمیم است، با چه کسی باید مشورت شود و چه کسی باید مطلع باشد؟
4. آیا هیئتمدیره درباره شایستگی‌های درست رئیس هیئت مدیره به توافق رسیده است؟
رئیس هیئتمدیره باید از هوش هیجانی و مهارت‌های متقاعدسازی کافی جهت تجمیع و تفسیر نظرات متعدد مدیران و ارائه آن بصورت جامع و منسجم به مدیر عامل برخوردار باشد. بنظر می‌رسد رهبرانی که تجربه مدیر عاملی دارند بتوانند در این کرسی موفق عمل کنند.
5. در برابر رقابت اعضای هیئتمدیره برای کرسی ریاست چه باید کرد؟
رقابت برخی از مدیران هیئتمدیره برای جایگاه ریاست ممکن است ناخوشایند باشد. بهتر است قبل از انتخاب رئیس جدید، طی یک نظرسنجی از مدیران، سه یا چهار تن از مدیرانی را که حیات هیئتمدیره بدون آنها ممکن نیست شناسایی کرد. با این نظرسنجی آن دسته از متقاضیانی که انتخاب نشدند کنار می‌روند.
6. چه میزان حقوق به رئیس هیئتمدیره پرداخت شود؟
رهبری هیئت مدیره کاری دشوار و زمان‌بر است، بنابراین هیئت مدیره‌ها تمایل دارند حقوق بیشتری را به رئیس هیئت مدیره تخصیص دهند. در حالی که هر شرکتی تاریخچه و شیوه پرداخت خود را دارد اما بسیاری از مدیران توصیه می‌کنند این کار انجام نشود زیرا ظاهر یک هیئت مدیره دو لایه را ایجاد می‌کند. ممکن است برخی از هیئت مدیره‌ها امتیازات ویژه‌ای را به عملکرد عالی رئیس (مانند عبور از یک بحران بزرگ) تخصیص دهند.
7. آیا مدت دوره ریاست هیئتمدیره محدود باشد؟
یک موضوع بحث‌برانگیز، مدت دوره ریاست هیئتمدیره است. بررسی 500 شرکت بزرگ آمریکا در سال 2022 نشان می‌دهد که مدیران به‌طور متوسط 4.4 سال خدمت می‌کنند. با این وجود، دیدگاه‌های مختلف موافقند که نباید محدودیتی برای مدت ریاست هیئت مدیره قائل شد. وقتی رئیس هیئت مدیره عملکرد خوبی دارد چرا باید بطور خودکار کنار گذاشته شود؟
8. طرح جانشین‌پروری شرکت چیست؟
اطمینان از داشتن رهبری شایسته در حال حاضر و آینده، مستلزم بازنگری سالانه هیئت حاکم و اجرای برنامه جانشین‌پروری است. استخدام مدیران عامل بیشتر و تشویق مدیران اجرایی به حضور در بیش از یک هیئتمدیره پس از بازنشستگی به شرکت کمک می‌کند تا مخزنی غنی برای انتخاب رئیس هیئتمدیره در اختیار داشته باشد.
جمع‌بندی
موفقیت شرکت‌ها و مدیران عامل آنها به‌طوری فزاینده به رهبری که سکان هدایت هیئتمدیره را در دست دارد بستگی دارد. در حالی که هر شرکتی تاریخ، فرهنگ و روش انجام کار خود را برای انتخاب ریاست هیئت مدیره دارد اما پرسیدن این هشت سوال کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که هیئت مدیره همان دقت و ارزیابی را در انتخاب رهبر مناسب هیئت مدیره به کار می‌برد که برای یک مدیر اجرایی جدید انجام می‌دهد.
