مهاجرت سرمایه‌های انسانی موضوعی است که به همت انجمن تجارت الکترونیک تهران و با حضور کارشناسان و متخصصان حوزه منابع‌انسانی به بحث گذاشته شد. بر این اساس، سخنرانان پنجمین نشست انجمن تجارت الکترونیک تهران، مدیران عامل و مدیران و کارشناسان حوزه منابع‌انسانی بودند که ضمن گپ‌و‌گفت با یکدیگر به طرح دغدغه‌های خود درباره افزایش مهاجرت نیروهای کار و کم شدن نیروهای متخصص در ایران پرداختند.
میزان مهاجرت را با دستمزد خوب کاهش دهیم
عماد قائنی مدیرعامل مشاوره مدیریت ایلیا نخستین سخنران این نشست بود. این کارشناس با طرح این مسئله که امروزه ۷۵ درصد افراد به مهاجرت فکر کرده یا برای آن اقدام می‌کنند، معضل پیش رو را جدی عنوان کرد. قائنی گفت: «اصل داستان در اینجا مسائل سیاسی و اقتصادی کشور است که واحد منابع‌انسانی نقش چندانی در برطرف کردن آنها ندارد. با این حال این واحد با چند روش می‌تواند در نگهداشت نیروی انسانی سازمان تلاش کند.»
این مشاور، مربی و مدرس ادامه داد: «در بحث سازمانی مهم‌ترین عاملی که باعث نگهداشت می‌شود مساله دستمزد بیشتر است چون دغدغه افراد همین است. در گام دوم امکانات رفاهی‌ای که خود فرد برای آن هزینه نمی‌کند یکی از عوامل مهم در نگهداشت است. در عین حال در خارج از ایران سازمان برنده بودن نقش مهمی در امر نگهداشت دارد که البته در ایران اولویت افراد نیست چون وقتی افراد با تهدید روبرو می‌شوند خودمحورتر می‌شوند.»
قائنی گفت: «همانطور که گفته شد بخش مهمی از جابجایی‌ها به دلیل نارضایتی از فضای کلان است. بنابراین آموزش و رشد و پیشرفت و معنادار بودن کار برای افراد مهم است. در این شرایط ما تنها دو راه حل داریم. یکی نگهداشت افراد است و دیگری جایگزین کردن نیروها که می‌تواند در قالب جذب نیروی تازه و آکادمیک و تربیت او و دیگری استفاده از AI باشد. اما یک سازمان حرفه‌ای به موضوع کیفیت مدیریت در نگهداشت هم فکر کرده است. این مدیر قادر است افرادی را که در مصاحبه‌های استخدامی رد شده‌اند مجددا بررسی کند یا آفبوردینگ خوب شرکت او سبب می‌شود که افراد قبلی مجدد جذب شرکت شوند.»
این متخصص سخنان خود را این‌طور پایان داد: «به گفته رصدخانه مهاجرت، ۳ درصد افراد دوباره به کشور بازمی‌گردند. برای آنها این بازگشت به دلیل معنادار بودن زندگی در ایران است. باید دقت کرد که همین عامل در نگهداشت افراد در سازمان هم مهم است. تا پیش از این برای مهاجرت نیاز به داشتن شغل داشتیم. اما امروزه این امکان را داریم که مهاجرت کنیم و بعد شغلی پیدا کنیم. بنابراین شدت میزان مهاجرت قابل بحث است و باید برای آن چاره‌ای اندیشید.»
مهاجرت نیروی انسانی نیاز به دیده‌بانی دارد
بهرام صلواتی دیگر سخنران این نشست، نبود دیده‌بانی در حوزه مهاجرت را چالش مهم این حوزه خواند.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران سخنان خود این چنین آغاز کرد: «آیا ما می‌توانیم بگوییم سه روز، سه ماه و سه سال دیگر چند نیروی انسانی داریم؟ طبعا نه. چون دچار نزدیک‌بینی هستیم. در همین سیستم و در اکوسیستم نوآوری و فناوری ما دچار اختلال دید هستیم و ضروری است بابت هر قدم لنز خود را عوض کنیم. چرا که اگر ابزاری نداشته باشیم نمی‌توانیم شرایط را بسنجیم. ما در سازمان به سه ضلع استراتژی، فرآیندها و منابع‌انسانی روبرو هستیم و برای آن نیازمند عینک سه بعدی هستیم.»
این متخصص ادامه داد: «اما برای دیده‌بانی باید چه کرد؟ دانشگاه آکسفورد ۴۷ سال است که سالنامه مهاجرتی را تدوین می‌کند. اتفاقات پیش رو را برنامه‌ریزی می‌کند و بعد آن را به سطح عملیاتی می‌رساند. اما در کشور ایران دقت نشده که چیزی را که اتفاق افتاده گزارش کنیم. ما در گزارش‌هایمان زمان را از دست داده‌ایم و برای انجام درست این کار به ابزارهای مدرن نیاز داریم تا قبل از مواجهه با گسترش بی‌رویه مهاجرت آن را پیش‌بینی کنیم و برای آن برنامه بریزیم.»
در ادامه این نشست نیز ثمین زاهدانی، مدیر منابع‌انسانی ابر آروان نظر خود را این‌چنین مطرح کرد: «من تصور می‌کنم افرادی که در ایران باقی مانده‌‌اند جواب درستی برای این انتخاب خود یا نقطه اتکایی دارند. اما آنچه باعث رفتن دیگر افراد شده است مساله «ناامیدی» است. ما باید این احساس را به رسمیت بشناسیم. این احساس لزوما در جستجوی پول بیشتر یا شرکت بهتر نیست. بلکه فرد نگران ادامه زندگی‌اش در یک کشور است. شاید ما به عنوان سازمان و شرکت در این ناامیدی نقش داشته‌ایم. ما بایستی داستان جدیدی را ایجاد می‌کردیم اما ما داستان موفقیت نداریم. پس کسی تمایلی به ماندن در این فضا را ندارد.
وی در عین حال عنوان کرد که ایجاد آکادمی‌ها و درگیر کردن افراد در مناطق محروم‌تر شاید راه برون‌رفت از این چالش باشد. چرا که ورود این افراد به چرخه در تربیت نیروی انسانی بسیار موثر است.
مهاجرت یک امر روزمره است
مدیر منابع‌انسانی کارگزاری آگاه در این نشست دیدگاه متفاوتی به مساله مهاجرت داشت. سارا سام‌خانی عنوان کرد که از دیدگاه او مهاجرت یک بحران نیست بلکه مساله‌ای است که به یک روتین و روزمرگی تبدیل شده است. و در همین راستا می‌توان گفت که این زاویه دید تاب‌آوری و پذیرش ما را بالا می‌برد.
او ادامه داد: «بهتر است به پدیده مهاجرت در سطح بنگاهی و از منظر راهکارهای تجربی نگاه شود. در صحبت‌ها سخن از جبران خدمات بود. اما واقعیت این است که بنگاه‌های کوچک این امکان را ندارند. اما شاید لازم باشد تاکید و تمرکز این کارفرمایان روی جامعه محدودتری باشد. در آن صورت می‌توان به نگهداشت هسته مرکزی امیدوار بود. وقتی هسته مرکزی باقی می‌ماند، آنها می‌توانند رفت‌و‌آمد افراد را مدیریت کنند.»
سام‌خانی عنوان کرد که بایستی در پدیده مهاجرت به افراد باقی‌مانده نیز توجه کرد: «این مساله تجربه و آزمون شده است که ما بعد از مهاجرت افراد با چالش افراد باقی‌مانده روبرو هستیم. آنها احساس خلا می‌کنند و چرخه معیوب کار آغاز می‌شود. آنها ممکن است قد فضا را کوتاه ببینند و در چرخه مهاجرت بیفتند. احساس می‌کنم برنامه‌های EXCHANGE بتواند این بحران‌ها را کاهش دهد.
همچنین ایجاد دفترهایی خارج از تهران و استفاده از نیروها و پتانسیل کشورهای همسایه مثل پاکستان، کردستان عراق و…. شاید راه برون‌رفت از چالش باشد.
ما همچنین باید بدانیم که استفاده از هوش مصنوعی باید پا را فراتر از فانتزی بگذارد و ما از این امکان برای بهره‌وری بیشتر استفاده کنیم.»
و مهاجرت ادامه دارد
معاون سیاست‌گذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز مهمان این نشست بود. مهدی الیاسی در این نشست صمیمانه به طرح دیدگاه متفاوتی درباره مساله مهاجرت پرداخت. وی تاکید کرد کیفیت‌بخشی و سرمایه‌گذاری بر روی نیروی کار امری ضروری است که دولت نیز آمادگی ورود به آن را دارد.
این کارشناس و مدرس گفت: «ما در شرایطی هستیم که مساله موبیلیتی به عنوان عام و مساله مهاجرت معضلات بزرگی هستند. اما واقعیت این است که اگر معضل اقتصادی نیز وجود نداشت مساله مهاجرت رخ می‌داد. نخست اینکه رقابت بین‌المللی یک مساله جهانی است و دوم آنکه اکثر کشورها نیاز به نیروی کار دارند چون میانگین سنی آنها رو به افزایش است. پس با این رویکرد نیروی انسانی ایرانی هم مهاجرت می‌کند. در این راه شاید مهم باشد که اتفاقا این نیروها تربیت‌شده و متخصص باشند.»
الیاسی ادامه داد: «اما چالش پیش روی ما نیز در ایران کم شدن نیروی جوان در دهه‌های بعد است. ما هم‌اکنون ۳ و نیم میلیون دانشجو داریم که ده سال بعد به ۲ میلیون نفر کاهش پیدا می‌کنند. ما باید روی کیفیت‌بخشی این دانشجویان تمرکز کنیم که هنگام ورود به بازار کار بتوانند جایگزین نیروهای مهاجرت‌کرده شوند و لازم است طیف جدیدی از گزینش و مصاحبه را ایجاد کنیم. چرا که در این سال‌ها انقدر که به فکر استارتاپ‌ها بوده‌ایم به تحصیل‌کردگان خود فکر نکرده‌‌ایم.»
وی گفت: «مساله مهاجرت در ایران سال‌هاست که به نقاط اوج رسیده است و بعد روند نزولی گرفته است. و در تمام این دفعات زنجیره ناامیدی و امید تکرار شده است و تنها توسط شرکت‌ها و سازمان‌های مهم کنترل شده است. باید بدانیم این زنجیره ادامه‌دار است و چرخه سازندگی منوط به فعالیت شرکت‌ها و سازمان‌های حرفه‌ای در ایران است.»
یک پاسخ